Każdy z nas z pewnością widział w swoim życiu wiele map lub grafik przypominających mapę. Spotykamy je w podręcznikach szkolnych, atlasach, publikacjach naukowych, prasie, telewizji, internecie – dosłownie wszędzie. Tak, nie bójmy się tego powiedzieć – mapy są wszędzie! Gdyby jednak poproszono grupę osób o podanie własnej definicji mapy, można założyć, że nie uzyskalibyśmy jednoznacznej odpowiedzi. Każdy z nas zapewne zwróciłby uwagę na inny element – najczęściej usłyszelibyśmy jednak, że mapa jest obrazem Ziemi. Niektórzy dodaliby, że mapa posiada skalę, że przedstawia jakieś zjawisko, kontynent lub państwo. Wszystkie te odpowiedzi są poprawne, jednak niepełne. Zbierzmy je zatem i na ich podstawie wyprowadźmy kompleksową definicję mapy.
Mapą nazywamy graficzny obraz powierzchni Ziemi (lub innego ciała niebieskiego czy też nieba), przedstawiony na płaszczyźnie, w zmniejszeniu, w sposób określony matematycznie, uogólniony i umowny. Zmniejszenie to wyrażane jest ułamkiem zwanym skalą mapy, natomiast sposób, w jaki przedstawiamy tę powierzchnię, nazywamy odwzorowaniem kartograficznym. Cechy te pozwalają odróżnić mapy m.in. od globusów, blokdiagramów, zdjęć lotniczych, anamorfoz czy schematów.
Co zatem odróżnia mapę od planu? Wiele osób uważa, że tą cechą jest skala, jaką przyjmuje się do opracowywania obu obrazów. Rzeczywiście, plany miast są zazwyczaj w zdecydowanie większej skali niż mapy. Tym, co różni mapę od planu jest jednak uwzględnienie (lub nie – w przypadku planu) odwzorowania kartograficznego. W planach miast pomija się zatem zniekształcenia wynikające z krzywizny Ziemi charakterystyczne dla danego odwzorowania, a siatka kartograficzna zastępowana jest zazwyczaj siatką kwadratów.
W kartografii wyróżnia się pięć podstawowych cech mapy:
Mapa jest obrazem przestrzeni
Każda mapa przedstawia jakiś obszar, na którym rozmieszczone są dane obiekty lub zjawiska. To, co występuje w trójwymiarowej przestrzeni, autor mapy przenosi na dwuwymiarową płaszczyznę ograniczoną siatką kartograficzną, składającą się z południków i równoleżników. Morfologia terenu, będąca trzecim wymiarem mapy, jest w przypadku części z nich pomijana – na innych bywa przedstawiana m.in. za pomocą poziomic, cieniowania czy sygnatur (na dawnych mapach).
Mapa jest zbiorem znaków
Występowanie znaków jest tą cechą mapy, która odróżnia ją chociażby od zdjęcia lotniczego czy obrazu satelitarnego. Wypracowanie przez redaktora mapy zbioru znaków umożliwia zaliczenie szeregu obiektów do danej kategorii – konsekwencją tego procesu jest jednak zatracenie indywidualnego charakteru poszczególnych obiektów (co po części jest celem tworzenia mapy). Projektowanie znaków musi jednak być zgodne z założeniami semiotyki (teorii znaków), by spełniały one swoją funkcję w jak najlepszy sposób.
Mapa jest narzędziem przekazywania informacji
Redaktor mapy podczas jej opracowywania stawia sobie za cel przekazanie jakichś informacji. Jest on ich źródłem, mapa zaś kanałem informacyjnym przekazującym je odbiorcy (użytkownikowi mapy). Treść mapy może być różnorodna i zależy przede wszystkim od dwóch czynników: umiejętności i wiedzy kartografa oraz tego, gdzie opracowywana mapa zostanie wykorzystana. Przekazywanie informacji jest zatem zasadniczą funkcją mapy.
Mapa jest modelem przestrzeni
Modelem nazywamy coś uproszczonego, wyidealizowanego, zawierającego tylko istotne z danego punktu widzenia cechy. Modelowanie zjawisk za pomocą map przejawia się poprzez m.in. generalizację treści w celu jej uproszczenia czy wybór zbioru jakichś zjawisk przy opracowywaniu mapy tematycznej. Pozwala to odkryć zależności niedostrzegalne przy bezpośrednim i całościowym badaniu środowiska.
Mapa jest źródłem danych
W dobie dynamicznego rozwoju systemów informacji geograficznej (GIS) klasyczna mapa nieco traci na znaczeniu. Może ona być jednak źródłem informacji pozwalających sporządzić numeryczną bazę danych, która w ramach GIS posłuży do analiz przestrzennych, a ich wynik zostanie zwizualizowany za pomocą mapy cyfrowej. Współcześnie GIS i kartografia rozwijają się zatem wspólnie, korzystając wzajemnie ze swoich osiągnięć.
MAKE CARTOGRAPHY GREAT AGAIN 